Wymioty u dziecka – co robić, gdy dziecko wymiotuje i jakie są tego najczęstsze przyczyny?

Wymioty u dziecka to z jednej strony częsty, a z drugiej niepokojący każdego rodzica objaw. W wielu przypadkach jest to stosunkowo niegroźna reakcja organizmu na różnorodne czynniki. Czasem mogą jednak sygnalizować poważniejsze schorzenia wymagające interwencji medycznej. Praktyka pokazuje, że większość dzieci przed ukończeniem 5 roku życia doświadcza epizodów wymiotów, które stanowią jeden z częstszych powodów wizyt pediatrycznych w tej grupie wiekowej. Sprawdźmy więc, jakie są przyczyny i jak postępować w przypadku wymiotów.

Najczęstsze przyczyny wymiotów u dzieci

Wymioty to sytuacja, gdy w wyniku odruchu zawartość żołądka wydobywa się przez przełyk i jamę ustną. Często jest to naturalna reakcja obronna organizmu, która może sugerować różnorodne problemy zdrowotne. Proces wymiotowania jest skomplikowany, angażuje zarówno układ nerwowy, jak i mięśnie brzucha oraz przeponę. W trakcie tego procesu mięśnie brzucha mocno się kurczą, a zwieracz przełyku rozluźnia się, co umożliwia wyrzucenie treści żołądkowej na zewnątrz. Przyczyny wymiotów u dzieci mogą mieć bardzo różne podłoże, postaramy się jednak wymienić te najczęściej spotykane.

Wymioty w przypadku niemowląt i noworodków

Najczęstszą przyczyną wymiotów u noworodka jest refluks żołądkowo przełykowy, który powoduje tzw. ulewanie. Objaw ten związany jest z niedojrzałością przełyku. Takie wymioty następują zwykle mniej więcej pół godziny po posiłku, a dziecko jest spokojne i przybiera na wadze. W zdecydowanej większości przypadków ulewanie nie wymaga leczenia.

U noworodków podłożem wymiotów może być też nieprawidłowy rozwój układu pokarmowego lub niedrożność jelit. Jeśli wymiotom towarzyszy krew lub śluz w stolcu może to wskazywać na alergię na białka mleka krowiego. Wymioty u dziecka w wieku 2-3 miesięcy mogą też sygnalizować przerostowe zwężenie odźwiernika (górnej części żołądka). W przypadku tego schorzenia treści pokarmowe nie mogą swobodnie przepływać z żołądka do jelit, co prowadzi do gwałtownych, tzw. chlustających wymiotów. Mimo że w zdecydowanej większości przypadków wymioty u noworodka nie wiążą się z groźnymi schorzeniami, takie objawy powinny wzbudzać niepokój i należy każdorazowo skonsultować je z lekarzem pediatrą.

Lista potencjalnych przyczyn wymiotów u noworodków:

• niedrożność przewodu pokarmowego lub zwężenie dwunastnicy,

• niedrożność smółkowa,

• zwężenie lub niedrożność jelita cienkiego,

• choroba Hirschsprunga,

• alergie pokarmowe na białka mleka krowiego,

• przerostowe zwężenie odźwiernika.

Wymioty u dziecka w wieku powyżej 1 roku

U dzieci powyżej 12 miesiąca życia najczęstszą przyczyną wymiotów jest ostry nieżyt żołądkowo jelitowy, czyli tzw. grypa żołądkowa. W tym przypadku  wymiotom towarzyszy często biegunka i podwyższona temperatura.

Inne przyczyny wymiotów u dzieci

Poza przyczynami charakterystycznymi dla poszczególnych grup wiekowych istnieje także dosyć długa lista schorzeń i innych czynników, którym mogą powodować wymioty. Są to między innymi:

• infekcje bakteryjne i wirusowe,

• nietolerancje pokarmowe,

• zakażenia układu moczowego,

• błędy w diecie,

• infekcje dróg oddechowych, np. zapalenie płuc,

• zapalenie błony śluzowej żołądka,

• choroba lokomocyjna,

• choroby metaboliczne,

• choroby trzustki lub wątroby,

• zapalenie opon mózgowo rdzeniowych.

Objawy towarzyszące wymiotom u dziecka

U dziecka wymiotom mogą towarzyszyć rozmaite inne objawy, które wskazują na różne problemy zdrowotne. Najczęściej spotykane z nich to:

• biegunka,

• gorączka,

• silny ból brzucha,

• objawy odwodnienia (więcej o tym niżej),

• bladość skóry,

• nudności,

• zawroty głowy,

• osłabienie.

Szczególną uwagę należy zwrócić na obecność krwi lub żółci w wymiotach, gdyż mogą one świadczyć o poważniejszych schorzeniach wymagających natychmiastowej konsultacji medycznej.

• Zielone wymioty u dziecka mogą świadczyć o obecności żółci. Takie wymioty mogą być objawem towarzyszącym poważnym schorzeniom w obrębie jamy brzusznej.

• Wymioty z krwią – świeża krew w wymiotach oznacza zwykle krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego.

• Ciemne wymioty przypominające fusy po kawie mogą świadczyć o krwawieniu z dolnego odcinka układu pokarmowego (poniżej żołądka).

Skutki wymiotów u dzieci

Wymioty u dzieci mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Ich częste występowanie skutkuje odwodnieniem, które niesie ze sobą liczne problemy, jak zaburzenia gospodarki elektrolitowej, spadek masy ciała czy zaburzenia metaboliczne. W przypadku łagodnego odwodnienia organizmu można zaobserwować takie objawy jak:

• wysuszone śluzówki,

• mniejsza ilość wydalanego moczu,

• wzmożone pragnienie,

• ogólny niepokój i rozdrażnienie.

Ciężkie odwodnienie to:

• apatia oraz senność,

• zimne kończyny,

• przyspieszony oddech i praca serca.

Ciężkie odwodnienie jest wskazaniem do hospitalizacji.

Kiedy należy skonsultować się z lekarzem?

Wymioty u dziecka to sytuacja, która wymaga szczególnej czujności ze strony rodziców. Istnieją określone sytuacje, w których warto skonsultować się z lekarzem:

• Oznaki poważnego odwodnienia.

• Łagodne odwodnienie, ale dziecko odmawia przyjmowania płynów.

• Występują poranne wymioty i bóle głowy (może być to oznaka obecności guza mózgu).

• Obecność krwi w wymiotach (świeżej bądź ciemnej, fusowatej).

• Obecność żółci w wymiotach (wymioty ciemnozielone).

• Objawy zapalenie wyrostka robaczkowego lub zapalenia otrzewnej.

• Wymiotom towarzyszy krwawa biegunka.

• Nawracające wymioty bez widocznej przyczyny.

W takich okolicznościach niezbędna jest szybka konsultacja z pediatrą, aby zadbać o zdrowie malucha.

Co na wymioty u dziecka? Jak postępować?

Jeżeli wyeliminowane zostały schorzenia wymagające interwencji chirurgicznej, w zdecydowanej większości przypadków podstawą leczenia wymiotów jest podawanie doustnych płynów nawadniających. Najlepszym wyborem są elektrolity, które zawierają utracone w czasie wymiotów makro i mikroelementy. Substancje znajdujące się w elektrolitach pomagają przywrócić poprawną pracę wchłaniania wody przez ścianki jelit. Jeśli mimo wysiłków dziecko odmawia przyjmowania elektrolitów, można podać chłodny napar z melisy lub rumianku.

Biegunki i wymioty u dziecka są też często wskazaniem do przyjmowania probiotyków (po konsultacji z lekarzem lub farmaceutą). W przypadku niemowlaków probiotyki dostępne są w formie kropli. Probiotyki mogą skrócić i łagodzić objawy infekcji, którym towarzyszą wymioty (np. infekcji rotawirusowej). Pomagają także przywrócić poprawne działanie układu pokarmowego, wspierają rozwój prawidłowej flory mikrobakteryjnej i zwiększają odporność na przyszłe infekcje.

Jak nawodnić dziecko, które wymiotuje?

• Podawaj płyny często, ale w małych ilościach.

• Podawaj płyny schłodzone, ciepłe płyny mogą wywoływać odruch wymiotny.

• W przypadku intensywnych wymiotów nie podawaj pokarmu przez kilka godzin.

• Jeśli karmisz piersią, zwiększ częstotliwość karmienia. Pokarm matki może zapobiec odwodnieniu organizmu malucha.